SZD-48 Jantar Std 2

W naszym posiadaniu są dwa szybowce Jantar Std 2 (SP-3258 „HL” oraz SP-3195 „AKR”)

Na początku lat ’70 ubiegłego wieku jasnym stało się, że to co można było „wycisnąć” z konstrukcji drewnianych, polscy konstruktorzy już „wycisnęli”. Szybkimi krokami do Polski wkraczała już dobrze zadomowiona na zachodzie era laminatów. Jej pierwszym dzieckiem stał się skonstruowany przez Adama Kurbiela, wysokowyczynowy szybowiec SZD-37x. Zbudowany w dwóch egzemplarzach o różnej rozpiętości: (SP-2636) 17,5m oblatany 14.02.1972r; (SP-2637) 19,0m oblatany 13.05.1972r;

Konstrukcja miała laminatowe skrzydła, kadłub także z laminatu wzmocniony był duraluminiową rurą w części ogonowej. Oba egzemplarze zostały poddane intensywnej eksploatacji wraz z udziałem mistrzostwach świata w Jugosławii, gdzie bardzo udanie się zaprezentowały. St. Kluka zdobył na 19m „Jantarze” pierwsze miejsce właśnie w klasie 19 metrowej, oraz trzecie w klasyfikacji generalnej klasy otwartej mistrzostw. Tak dobre wyniki skłoniły do wprowadzenia do produkcji seryjnej 19 metrowego, poprawionego w stosunku do swego protoplasty szybowca SZD-38 „Jantar 1”. W roku 1973 na „Jantarach 1” pobito aż siedem rekordów Polski. Doskonałe właściwości szybowca spowodowały, że zaczęto myśleć o 15 metrowej wersji. Do prac przystąpiono w 1973 roku. Polegały one na zastosowaniu nowych 15 metrowych skrzydeł do kadłuba „Jantara 1”. Wiązało się to z usunięciem napędów klap (brak takowych w klasie standard) oraz przekonstruowaniu napędów lotek. Oblotu „Jantara std. 1” dokonał Adam Zientek 03.10.1973r. Pojawienie się „Jantara std. 1” na arenie zawodów międzynarodowych także było bardzo udane. Otóż w 1974 r. na Mistrzostwach Świata w Australii, Franciszek Kępka uzyskuje na tym szybowcu trzecie miejsce w klasie standard. „Jantar std. 1” jako bardzo udana konstrukcja została wyprodukowana w 159 egzemplarzach z których 139 wyeksportowano do 18 krajów Świata.

Historia tej rodziny szybowców nie skoczyła się jednak wraz z zakończeniem produkcji „Jantara std. 1” Ich doskonałe właściwości doprowadziły do pojawienia się kolejnego członka rodziny. Już 02.02.1976r. wzbiła się w powietrze kolejna wersja tego szybowca, która miała zastąpić „Jantara 1”. SZD-42 „Jantar 2” skonstruowany został przez zespół dowodzony przez mgr inż. Adama Kurbiela z myślą o Mistrzostwach Świata rozgrywanych w 1976r. w Finladii. Krótki czas realizacji zadania spowodował, że jedynie z trudem udało się dotrzymać terminu, ale ostatecznie „Jantar 2” wystąpił w klasie otwartej na tych zawodach i piloci Ziobro i Muszczyński zdobyli tam odpowiednio drugie i trzecie miejsce w klasie otwartej. W stosunku do „Jantara 1” w nowej konstrukcji wprowadzono wiele zmian. Najważniejszymi z nich były: zwiększenie rozpiętości do 20,5m; zmniejszenie zbieżności oraz zwiększenie wydłużenia zewnętrznego trapezu płata; zastosowano nowy profil skrzydła (jak później się okazało nienajlepszy, bo w deszczu wiele tracił ze swej doskonałości; przeniesienie statecznika poziomego ze szczytu do nasady statecznika poziomego (układ klasyczny); wprowadzono nowy rodzaj żywicy epoksydowej, o zwiększonej wytrzymałości; wzmocniono dźwigary oraz keson, by bardziej usztywnić skrzydło;

Do „Jantara 2” opracowano dwa rodzaje skrzydeł dwudzielną oraz czterodzielną (ułatwiającą montaż, demontaż oraz transport. W trakcie eksploatacji tych szybowców wprowadzono kilka zmian które swoją realizację miały w wersji „Jantar 2B” (oblatany w 13.03.1978r.) Wprowadzono w niej następujące modyfikacje: podniesiono skrzydła o 12mm; zmieniono kąt zaklinowania skrzydeł; zwiększono pojemność zbiorników balastowych; zmieniono podwozie główne na inne, wzmocnione; zamiast płozy ogonowej zastosowano kółko; zmieniono wyważenie masowe steru wysokości;

Szybowców w wersji „2” i „2B” łącznie wyprodukowano 168 z czego 113 wyeksportowano. Praktycznie równolegle z rozwojem „Jantara 2” posuwały się prace nad nową wersją „standardowego” „Jantara” Z prac tych wyłonił się oblatany przez Januargo Romana 10.12.1977r. SZD-48 „Jantar std. 2” w którym zastosowano szeroko idące zmiany w stosunku do wersji „standard 1”. Przede wszystkim zmieniono kadłub, skracając go oraz zmieniając układ średniopłata jaki zastosowany był w „Jantarze std 1”, na układ grzbietopłata. Miało to zmniejszyć ryzyko wystąpienia cyrkla podczas lądowania w terenie przygodnym. Przekonstruowano także w celu zmniejszenia oporów aerodynamicznych przejście kadłub ? skrzydło. Zwiększono także do 150l pojemność zbiorników balastowych. Wzmocniono zawieszenie usterzenia wysokości. Poprawiono także ergonomie kabiny pilota, wprowadzono wspomaganie mechanizmu chowania podwozia, rozdzielono hamulce aerodynamiczne z hamulcem na kółko. Prace nad szybowcem podporządkowane były wystawieniem go wraz z „Jantarem 2” na Szybowcowych Mistrzostwach Świata we Francji. W skutek niedoboru czasu proces certyfikacji szybowca podzielono na dwa etapy po pierwszym z nich „Jantar std. 2” dopuszczony został warunkowo do eksploatacji (w celu występu w zawodach) z ograniczeniami. (maksymalna prędkość 250km/h). Dopiero po drugim etapie można było wykorzystywać pełne możliwości szybowca. Niestety mimo bardzo dużych szans na czołowe miejsca w mistrzostwach, Polska z przyczyn politycznych, jakimi był oprotestowanie dopuszczenia do zawodów RPA, wycofała swoich zawodników. Mimo sprzeciwów ze strony środowiska lotniczego w Polsce, władze, choć na pewnym etapie zaczęły ulegać presji, to w ostatecznym rozrachunku jednak nie zmieniły decyzji i polskie szybowce nie pojawiły się na francuskim niebie. Mimo tych niepowodzeń „Jantara” wprowadzono do produkcji seryjnej. Pod oznaczeniem SZD-48-1 szybowiec ten z kilkoma zmianami w stosunku do pierwszych egzemplarzy, takimi jak przekonstruowanie zbiorników balastowych, zmiana systemu wentylacji kabiny, rezygnacja ze wspomagania systemu chowania podwozia, w 1978r, wszedł do produkcji i został wyprodukowany w 285 egzemplarzach. Równocześnie z rozwojem „Standarda 2” wprowadzono jego wersję wyposażoną w klapy i klapolotki, oznaczoną SZD-49 „Jantar std. K”. Modyfikacja ta jednak była nieudaną i projekt zarzucono.

W pięć lat po oblataniu „Jantara std. 2” pojawiła się kolejna modyfikacja: SZD-48-3 „Jantar std. 3” (oblatana 15.04.1982r) obejmująca modyfikację kadłuba, zastosowanie jednoczęściowej limuzyny (bez wiatrochronu) zawieszonej na przednim zawiasie, otwieranej do góry w przód ze wspomaganiem przez gazowy siłowniczek. Zmodyfikowano także układ napełniania i opróżniania zbiorników balastowych z pojedynczego zaworu umieszczonego centralnie w kadłubie na dwa umieszczone w dolnej powierzchni skrzydeł. Łącznie wyprodukowano 573 „Jantarów std. 2 i 3”. Stały się one szlagierem eksportowym, gdyż zdecydowania większość została sprzedana za granicę.

Kolejny rozdział w historii rozwoju konstrukcji „Jantar” zapisany został w związku z przygotowaniami do Mistrzostw Świata 1985r, mających się odbyć we Włoszech. Przeprowadzony rekonesans stwierdził, że najprawdopodobniej nie będzie się można spodziewać dobrych warunków termicznych. Dlatego pod kierownictwem Stanisława Zientka, który miał wystąpić na tych zawodach, przystąpiono do przystosowania „Jantara std. 3” do takich warunków. Konstrukcji nadano oznaczenie SZD-48-3M i ochrzczono „Bravo”. Aby poprawić osiągi szybowca w słabych warunkach termicznych, po pierwsze zmniejszono jego wagę, zmieniono obrys profilu na krawędzi spływu, przekonstruowano końcówki skrzydeł, skrócono lotkę, usunięto dolne hamulce aerodynamiczne, zwiększono do 3 stopni kąt wzniosu skrzydeł, zmniejszono pojemność zbiornikół balastowych do 130 litrów, dodano 7 litrowy zbiornik balastowy w stateczniku pionowym, przeniesiono zaczep holowniczy na goleń podwozia, przeprojektowano kabinę i uszczelniono wszystkie szczeliny, by do maksimum ograniczyć opory. Te modyfikację poprawiły o około 10% osiągi szybowca przy małych prędkościach, ze stratą przy prędkościach dużych (pow. 150km/h) Mimo to SZD-48-3M uważany jest za najlepszy Polski szybowiec lat ’80. Niestety wyprawa do Włoch okazała się nieudana i dopiero nasze kobiety w 1987r. potrafiły wykorzystać doskonały sprzęt i przekuć to na wyniki. Na Mistrzostwach Europy w Bułgarii Urszula Bocheńska-Wojda zdobyła tytuł mistrzyni, a Jolanta Kopicka zajęła pechowo 7 miejsce (do ostatniej konkurencji była druga).

Konstrukcje z rodziny „Jantra” cenione są tak w Polsce jak i za granicą. Na „Jantarze std. 2” 01.12.2003 argentyński pilot Horacio MIRANDA ustanowił akutalny rekord prędkości na trójkącie 100 km wynoszący 249,09 km/h!

W Aeroklubie Krakowskim są dwa „Jantary std. 2” oraz jeden „Jantar 1” niestety ten ostatni czeka na remont.

DANE TECHNICZNE